BDSM MEDIA NIEUWS!!!!
30 juli 2011
'Wezenlijk begrip blijft een heikele kwestie'
Willem Melchior condenseert twintig jaar schrijven in78 bladzijden
Bron: www.standaard.be. De Standaard
- Belgium
BELGIE - Jeroen Brouwers prees de stilist in hem. Hij is een romanticus die zijn boeken nog met de hand schrijft. Hij is out and proud homoseksueel en masochist. En net zoals iedereen is hij in wezen slechts een romp. Een gesprek met Willem Melchior.
We hebben afgesproken op het strand van Zandvoort. Daar situeerde hij ooit nog zijn zomerliefderoman Het hoofd op de buik. Het leek ook wel juist om met Willem Melchior te praten op een plek waar het lichaam in al zijn glorie te zien is. De fascinatie voor het menselijk lichaam én voor de seksueel getinte pijniging ervan, zijn de onderwerpen van zijn nieuwe boek, Lichaam der smarten. Vier hoofdstukken lang reizen we mee naar Frankrijk met Melchiors alter ego Maarten Reijser. Samen met diens gastheer Theo, net als hij een masochist, bezoeken we onder meer het kasteel annex klooster van La Père-Colline. Lichaam der smarten is beknopt en houdt de kaarten dicht bij de borst. Willem Melchior heeft er lang aan geschreven: van september 2008 tot december 2010.
'Ik dacht: ik zet het er maar eens onder. Anders denkt het leeuwendeel van de lezers en van de recensenten dat het maar een tussendoortje is. Nee, dit boek moést kort. Ik ben tweeënhalf jaar bezig geweest om het kort te houden.'
Maarten Reijser is je alter ego. Waarom gebruik je niet gewoon de ik-vorm?
'Een derde persoon schept afstand en beperkt de formuleringen. In de eerste persoon ben je sneller geneigd om maar een eind weg te praten. Dit is het boek van de inperking, de concentratie. Ik heb nog wel gedacht om in een late fase de hij weer te veranderen in een ik, maar dat kon niet meer.'
Het 'definitief' uitdrukken van je vaste obsessies is de inzet van 'Lichaam der smarten', denk ik.
'Het moest over de beleving van het lichaam gaan. Het moeilijke is: als je het lichaam beschrijft, ben je gauw klaar. En als je er theorieën omheen gaat verzinnen, wordt het zo'n intellectueel schrijfsel. Ik wilde iets uitdrukken wat niet in woorden uit te drukken valt, en waar je dus met omtrekkende bewegingen bij in de buurt moet zien te komen.'
'Gerard Reve ontwikkelde een heel eigen jargon voor het lichaam, met jongensheuvels, geheime grotten en toverstaven en zo... Dat was zijn manier om het lichamelijke te expliciteren en tegelijk het aanstootgevende te mijden. Bij Jean Genet worden lichamen meteen landschappen waarin je tochten onderneemt. Ik wou het lichaam zoals het is, zonder prachtige poëzie.'
Als je een kasteel beschrijft, is het duidelijk dat je het als een lichaam beschouwt.
'De benedenruimte is een buik, de bovenruimte een borstkas, de duiventoren bovenop is het hoofd. Tegelijk vond ik het ook veelbetekenend dat de onderste ruimte een soort kloostercel is en de bovenste een wachtlokaal voor de soldaten: de beschouwelijkheid en het vechten. Alweer zaken die met het lichaam samenhangen.'
Het lichaam wekt bij jou verlangen en melancholie op. Waarom melancholie?
'Je kijkt naar een mooi lichaam, altijd in de wetenschap dat die schoonheid van zeer tijdelijke aard is. En dat er niets te verzinnen valt dat aan die schoonheid recht doet. Je lichaam heb je alleen maar als een soort voertuig. Je wordt niet verwacht dat instrument zelf mooi te vinden. Het dient om mee naar de supermarkt te gaan. Je bevrediging moet je elders zoeken: in het stichten van gezinnen, het hebben van een leuke baan, een fijne vakantie... Zodra het lichaam de aandacht op zichzelf vestigt, wordt de rest van het leven volstrekt zinloos. Het lichaam is net zo zinloos als al de rest, maar het heeft minstens nog de schoonheid en de bekoring.'
Twee jaar geleden verscheen een bundeling van je romans en verhalen onder de titel 'Het lichaam bestaat niet'. Probeer je met zo'n titel je eigen fascinatie uit te gommen?
'Nee, het niet-bestaan van het lichaam is gewoon een deel van het raadsel. Je gaat naar het strand, je trekt je kleren uit en dan is je lichaam opeens heel erg aanwezig. Maar na het tijdje - je zwemt, je ligt op het zand, je drinkt koffie... - verdwijnt het weer. In die zin houdt het op te bestaan.'
Reve
Het lichaam is intussen opvallend afwezig: er staat een veel te stijve bries om op het zand te gaan liggen. We zitten dan maar op het terras van Havana, een strand- annex homobar. Het heeft wel wat om op een plek met een Abba-soundtrack en cocktails op de kaart te vragen naar de belangrijke dingen des levens. Religie, bijvoorbeeld. Religie lijkt weer belangrijker te zijn geworden in Melchiors recente werk.
'Het was er altijd, hoor. Zelfs over 24/7 (Melchiors roman over sadomasochistische fantasieën op het internet, red) heeft iemand geschreven dat het doet denken aan de hermetici uit de middeleeuwen. Met geloof in de strikte zin, de regeltjes voor elke dag, heb ik niets, maar een bepaald soort aandacht en beschouwing leidt tot dingen die wel heel veel met het geloof te maken hebben. De religie die vragen stelt over onze tijd op aarde en wat we doen in afwachting van de dood: daar heb ik voeling mee. De Bijbel is daarnaast een lekker boek om mee te nemen op reis, je kan het eender waar openslaan en beginnen lezen. In de loop der jaren heb ik me er behoorlijk in verdiept. Prediker, dat kan je niet lezen zonder voortdurend alles te willen uitknippen en boven je bed of in het toilet te willen ophangen.'
Wat Reviaans allemaal. Straks word je nog 'lidmaat' van de katholieke kerk.
'Ik mag er niet aan denken. Maar ja, denk erover na: kloostercellen, gezangen, mannen in pijen die zichzelf kastijden en die bidden tot de man in het lendendoekje aan het kruis... Je snapt de aantrekkingskracht voor de masochist wel.'
Je hebt je laatst, in een lezersbrief aan 'De Groene Amsterdammer', behoorlijk opgewonden over de manier waarop een recensent het woord 'masochist' gebruikte.
'Mijn vingers jeuken vaak om te reageren op de manieren waarop over seks wordt gesproken. Ik doe het zelden, want het leidt te veel af. Maar een jaar geleden heb ik in De Groene een artikel gepubliceerd over de manier waarop Nop Maas, de biograaf van Gerard Reve, schrijft over diens seksualiteit. Maas typeert Reve als een sadomasochistische persoonlijkheid. Dat is meteen de verklaring voor àlles. Zodra Reve iets lelijks doet of zegt: zie je wel, een sadist. Zodra hij iets over zijn kant laat gaan: zie je wel, een masochist. En nergens in dat hele boek wordt zelfs maar gedefinieerd wat Nop Maas onder die termen verstaat. Hij vermengt seksualiteit met persoonlijkheid en dat vind ik fout. Het is toch ongelooflijk? Reve heeft zijn hele leven lang geprobeerd om de mensen iets duidelijk te maken - tot op het punt dat men zei: daar heb je hem weer met zijn zweepjes en zijn meedogenloze jongens. Die man ligt nog maar pas bij de mollen of de biograaf verliest elke nuance uit het oog en gebruikt dat sadomasochisme tégen zijn onderwerp. Ik vermoedde al langer dat de meeste mensen die Reve lezen, manieren vinden om te negeren dat hij homo en sadomasochist was. Maar zijn biograaf?'
'Nou, dat stuk van me was best pittig. En dan ben je een jaartje verder en staan de masochisten daar opeens weer in een opsomming, tussen alcoholisten, junkies en barebackers. In datzelfde tijdschrift waarin ik pleitte voor een opener, meer genuanceerde kijk op dit soort zaken.'
Word je op die manier niet de woordvoerder van alle Nederlandse masochisten?
'Als dat zo is, dan moet het maar. Af en toe word ik opgebeld door zomaar een mens, die graag eens koffie met me wil gaan drinken. Binnen de vijf minuten begint de biecht. Ze zijn doorgaans niet blij met hun masochistische behoeften. (lacht) Nou, maak er toch maar wat van.'
'De laatste jaren heb ik de psychologie van het masochisme onderzocht. Waar komt de masochistische geaardheid vandaan? Is het een gevolg van een trauma? Wat is de zin ervan? Dat vroeg men zich over homoseksualiteit al af - omdat je nu eenmaal verwacht wordt je voort te planten - maar sadomasochisme is biologisch gezien nog gekker.'
'Ik heb nooit geloofd dat een trauma de verklaring zou kunnen zijn, maar ik wou niet terugschrikken voor de mogelijkheid. Sterke moederband, afwezige vader, een insluiper in je bed als je klein bent... Alles werd overwogen. Ik heb theorieën opgezocht, er met mensen over gesproken... Maar ik werd niet gelukkig van de theorie en het jargon. Lichaam der smarten zoekt geen verklaringen meer: mijn masochisme is wat het is. De klemtoon ligt nu op de beleving. Bovendien lijkt het zo arrogant, om als mensen te denken dat, als wij ergens de zin niet van inzien, die zin niet bestaat.'
Drama
Er is dus geen antwoord op de vraag waarom het pijnigen van het lichaam seksuele opwinding kan veroorzaken?
'De hele schepping hangt van wreedheid aan elkaar. Dieren die elkaar opjagen, de buren en de collega's die elkaar het leven zuur maken. Als je je daar te bewust van bent, kan je niet meer leven. Misschien is sm een manier om er toch mee om te gaan. Masochisme staat je toe je te identificeren met de verliezers. Als het erop aankomt, is dat de meerderheid.'
In je boeken is seksualiteit een zeer belangrijk onderwerp. Hoe belangrijk is het in jouw leven?
'Van tamelijk doorslaggevend belang. Homoseksualiteit blijft toch een drama. Het dwingt je jezelf te vergelijken met je omgeving, en je toekomstverwachtingen te herzien. Zelfs als je er nooit problemen mee hebt gehad, zoals ik, blijf het toch een factor die alles verandert. Heel veel wat voor hetero's vanzelfsprekend is, valt voor homo's weg. Je wordt al vrij jong gedwongen om je te reorganiseren. Als een heterostel geen kinderen kan krijgen, is dat meteen een drama - bij een homostel spreekt het vanzelf. Onze zingeving ligt dus meteen elders.'
Is het niet juist een bevrijding van ingesleten patronen?
'Je kan de uitsluiting als een zegening zien, maar het blijft fundamenteel dat je buiten staat. Ik heb ook de indruk dat de verdraagzaamheid weer terugloopt: men is zo vriendelijk geen problemen te hebben met homoseksualiteit, op voorwaarde dat je je aanpast aan de heteroseksuele normen. Ga op een boot staan in de gracht, ga naar een homokroeg of haal er een zweepje bij en de afkeer is helemaal terug. Een deel wordt geaccepteerd en de weerstand tegen alles wat daarbuiten valt, neemt toe. Wezenlijk begrip blijft een heikele kwestie.'
'Seksualiteit blijft voor de meesten onder ons een groot mysterie. Een van de goede kanten van homoseksueel zijn, is dat je je seksualiteit onder ogen moet zien, er bewust een plaats aan moet geven. Mensen tonen zich doorgaans zo trots op dat laagje beschaving, maar het fysieke, het dierlijke, is veel belangrijker.'
Maarten Reijser stelt ergens vast: 'Hij was volmaakt gelukkig'. Ben jij gelukkig?
'Jeetje. (een stilte) Ik weet nog dat ik tussen mijn twintigste en vijfentwintigste erg gelukkig was. Op de bonnefooi door de wereld reizen, een gelukkige liefde, alles ligt open, het schrijven begon vorm te krijgen... Nu ben ik minder gelukkig. Men zegt vaak: die jongelui van twintig zijn vast niet gelukkiger. Dat zal wel zo wezen, maar ze zijn toch maar mooi twintig. (lacht) De jeugd is bekoorlijk en mooi. Daar was ik me op mijn twintigste ook bewust van. Ik heb mijn best gedaan ervan te genieten. En toch sta je gek te kijken als het dan opeens voorbij is. Nou ja, het geluk wordt ook specifieker. Met dit boekje ben ik erg gelukkig. En ja, met mijn tepels ook.'
'Het lichaam bestaat niet' bundelde zowat al je werk, 'Lichaam der smarten' condenseert het in 78 bladzijden. Welke ambitie heb je nog?
'Ik dwing me om door te schrijven aan een breder opgezette roman en niet te streng te zijn. Lichaam der smarten is eindeloos herschreven, tot op het woord precies. Volgende keer mag er ook flauwekul bij en hier en daar een gebeurtenis die misschien wel, misschien niet iets betekent. Normaal gezien wil ik een hoofdstuk of episode helemaal klaar hebben voor ik doorga naar het volgende. Dit keer laat ik het sneller liggen, min of meer klaar, om tempo te maken. Dat is nieuw. En dat is fijn, want na Lichaam der smarten dacht ik: nou mag ik wel dood. Dat bracht een beetje een dipje, want het boek was klaar, maar het doodgaan wilde niet vlotten. Wat moest ik nou weer verzinnen, hè? En nu ben ik weer bezig, met onbevangenheid. Mijn uitgever stelde voor: kijk eens uit het raam. (lacht) Maar ik ben meer het type Proust: als ik straatrumoer hoor, doe ik het raam dicht.'
WILLEM MELCHIOR
Lichaam der smarten.
Atlas, 78 blz., 16,95 €.
