BDSM MEDIA NIEUWS!!!!

11 september 2012




Van SM tot Maria
WAAROM U ‘VIJFTIG TINTEN GRIJS' (NIET) MOET LEZEN


Bron: Standaard.be.  - De Standaard - Belgium


BELGIE - Wie de erotische roman ‘Vijftig tinten grijs' met enige achtergrondkennis leest, moet vaststellen dat nogal wat critici het boek niet echt begrepen hebben, stelt Etienne Vermeersch.


De storm (nou ja) rond de trilogie van E L James, Vijftig tinten (grijs, donkerder, vrij), is enigszins gaan liggen. Dat biedt misschien de kans om er wat rustiger over na te praten.

Vooreerst voor degenen die het werk nog niet gelezen hebben: het gaat om een erotische roman over de ontwikkeling van een seksuele en liefdesrelatie tussen een mooie, veelzijdig begaafde en schatrijke industrieel, Christian Grey, en een mooie, pas afgestudeerde, talentvolle, maar vrij naïeve studente, Anastasia (Ana) Steele. Het bijzondere karakter van het verhaal ligt in het feit dat Christian een seksueel dominante, min of meer sadistische man is en Ana vrij snel smoorverliefd wordt op hem, hoewel ze geen echt masochistische aard heeft. Daar komt bij dat het boek op strikt literair vlak geen hoge toppen scheert, maar dat er toch al meer dan 40 miljoen exemplaren van verkocht zijn - meestal aan vrouwen - en dat Time Magazine nu al de auteur rangschikte onder de honderd invloedrijkste vrouwen van de wereld.

Je kunt er zeker heel wat negatiefs over zeggen. Een beetje karikaturaal geschetst valt het op dat Ana om de twee bladzijden bloost, om de drie bladzijden op haar lip bijt, om de vijf bladzijden haar ogen laat rollen en om de tien bladzijden naar adem snakt. Christian bloost niet maar wordt geregeld wit, meestal van woede; slechts nu en dan rolt hij met zijn ogen en hij bijt zelden op zijn lip, maar soms eens op de hare… Ana voert gesprekken met haar ‘onderbewustzijn', hoewel zoiets niet bestaat. Er zijn wel onbewuste of halfbewuste psychische processen, maar die geven geen commentaar op wat je doet.

Op de forums van kranten (bv. The Guardian) lees je ‘wansmakelijke viezigheid', ‘geschreven afval' en ‘mensen die dit boek lezen, lezen er maar één per jaar - en hebben nog minder vaak seks'. Het laatste deel van die zin kan ik niet controleren, maar ik ken wel dames die meer lezen en toch de trilogie erg waardeerden. Je vindt ook veel getuigenissen van vrouwen die het verhaal meeslepend vonden. En wat te denken van deze ietwat ondeugende (Britse) uitspraak (in 2012): ‘Juni was de natste maand. Ik geef de schuld aan Vijftig tinten grijs.'

Kortom, wie respect heeft voor feiten kan er niet omheen: dit werk heeft een verbluffende entree gemaakt. De vraag is: waarom? Ligt het aan het BDSM-aspect? Dat vierletterwoord staat voor Bondage (vastbinden), Discipline (geselen, enzovoort), Sadisme, Masochisme. DS verwijst ook naar Dominance en Submission (overheersing, onderwerping) en dat is te verkiezen boven de term ‘sadisme', die vaak een bijklank heeft van ongeremde wreedheid. Mensen die zich tot BDSM aangetrokken voelen, worden seksueel opgewonden door het fantaseren over of het concreet beleven van een relatie meester-slavin of meesteres-slaaf (of de homoseksuele varianten ervan). De aspecten ‘bondage' en het toedienen of ondergaan van pijn (billenkoek, geseling, tepelklemmen) vormen slechts een onderdeel van deze in essentie seksueel getinte dominantierelatie; zo niet gaat het om boosaardigheid die niets met echte SM te maken heeft.

Het blijft grotendeels een raadsel waar deze component van de seksualiteit vandaan komt. Er kan een biologische oorsprong liggen in de rol van dominante mannetjes bij bepaalde groepen zoogdieren, maar een culturele inbreng is eveneens mogelijk en is bij bepaalde uitingsvormen, o.a. fetisjisme, nagenoeg zeker. De fascinatie voor billenkoek (spanking) in de Angelsaksische landen kan men niet los zien van de langdurige traditie op dit vlak in de opvoeding. De opwarming van het kontje door het slaan, kan een prikkeling van de geslachtsdelen tot gevolg hebben en een blijvende associatie tussen beide.

In de monotheïstische tradities wordt bovendien ‘onderwerping' aan God of zijn vertegenwoordigers als positief ervaren: de houdingen bij het bidden in de islam zijn vergelijkbaar met die tegenover een oosterse potentaat. In het christendom komt daar nog bij dat de liefde tot God vaak geassocieerd wordt met totale overgave en lijden. Er is niet alleen de centrale thematiek van de kruisiging. Talloze schilderijen herinneren aan martelingen (bv. Sint-Sebastiaan, met pijlen doorboord) of aan zelfkwelling (bv. Sint-Antonius de eremiet). Een radicale slaaf-meesteresverhouding tot Maria vinden we bij de heilige Grignion de Montfort: ‘Je vous livre et consacre, en qualité d'esclave, mon corps et mon âme, mes biens intérieurs et extérieurs… vous laissant un entier et plein droit de disposer de moi et de tout ce qui m'appartient, sans exception, selon votre bon plaisir' (‘Als een slaaf lever ik me over aan u. Ik geef u mijn lichaam en mijn ziel, mijn binnenste en mijn buitenste. Ik geef u het volle recht om met mij en met al het mijne te doen wat u wil, zonder uitzondering'). Zijn devies: ‘totus tuus' (helemaal de uwe) - niet tot God, maar tot Maria gericht - werd door Johannes Paulus II overgenomen.

Ik beweer natuurlijk niet dat dergelijke mystieke relaties altijd een seksuele component hebben (zie echter het beroemde beeld van Theresia van Avila door Bernini), maar deze positieve waardering van het koppelen van liefde aan totale onderwerping, inclusief lijden, kan ook op dat andere, seksuele, terrein invloed hebben gehad. In Histoire d'O van Pauline Réage, de beste pornografische roman ooit, komen de totale overgave van O en haar innerlijke fierheid daarover heel dicht bij een soort mystieke belevenis.
Kortom, een deel van het succes van Vijftig tinten kan te danken zijn aan een - biologisch of cultureel bepaalde - latente fascinatie die veel vrouwen beleven voor de BDSM-tonaliteit van de meeste vrijscènes hierin. Een tweede aspect is uiteraard de vrijbrief die dit enorme succes geeft om openlijk te bekennen dat men als vrouw verregaande erotiek en zelfs deze vorm ervan, kan en mag waarderen.

Maar er is meer. Ondanks de bovenvermelde tekorten is de beschrijving van de ontwikkeling van deze seksuele relatie niet triviaal. In het eerste en tweede deel wordt de verliefde Ana ook stilaan aangetrokken tot enkele BDSM-aspecten van de relatie, hoewel ze de totale onderwerping afwijst. En Christian komt door zijn verliefdheid gaandeweg los van zijn exclusief op dominantie gerichte persoonlijkheid. Men zegt dat veel vrouwen overtuigd zijn dat ze door liefde een man kunnen veranderen; welnu, hier krijgen ze de indruk dat dit stilaan zal lukken; maar heel makkelijk gaat het niet. Daardoor wordt deel 2 enigszins repetitief. In deel 3 doet zich echter een reeks peripetieën voor die de spanning erin houden tot het einde.

Wie het boek met enige achtergrondkennis leest, moet vaststellen dat nogal wat critici het niet echt begrepen hebben. Ze beschouwen Ana als een ‘dom blondje' (in dit geval een brunette), maar dat is ze niet: ondanks haar verregaande verliefdheid blijft ze de totale onderwerping afwijzen en de extreme vormen van kwelling doen voor haar de deur dicht, niet zozeer om de pijn zelf, maar om de hardvochtigheid die ze bij de kweller vermoedt. Maar ook Christian is niet de brute sadist die sommigen erin zien. Zijn dominantie, ook bij zijn vroegere ‘onderdanigen', blijft altijd beperkt binnen de termen van het ‘contract' en voor elke vernedering en pijniging bestaat er een stopwoord, dat het gebeuren stillegt.

Bovendien zijn er de verwijzingen naar zijn donker getinte kinderjaren en jeugd, die een verklaring moeten bieden voor de grote moeite die het kost om zijn liefde de overhand te laten krijgen op zijn BDSM-neigingen.

Wel ligt er, wat mij betreft, iets onbehaaglijks in de voortdurende wisseling van de stemmingen: vooral Christian springt telkens weer van extreem lieve attenties naar totale geslotenheid en zelfs woedeaanvallen. Voorts vind ik het grote aantal breed uitsponnen vrijscènes nogal eentonig. Maar misschien hebben voor veel dames ook deze passussen een bijzondere aantrekkingskracht.

Als ik een eindoordeel zou moeten vellen, begin ik met een raadgeving. Wie het eerste deel goed vond, maar het tweede deel iets minder, zal vermoedelijk het derde deel opnieuw goed en misschien nog beter vinden.

Is dit een werk dat men ‘moet gelezen hebben'? Om redenen van literaire en algemeen menselijke diepgang zeker niet: de auteur is geen Dostojevski. Maar wie graag geprikkeld wordt door de ‘kinky' aspecten van de seksualiteit - en ook wie de betekenis van deze twee termen nog niet kent - kan van het werk iets leren en er zelfs van genieten (hoewel, ik geef geen garantie: smaken verschillen).

Het blijft vooral merkwaardig dat plots miljoenen vrouwen zich storten op een erotisch boek dat in een aantal passussen dicht in de buurt van pornografie komt. Wie meer inzicht zoekt in de diverse aspecten van dat cultuurfenomeen en de mogelijke verklaringen ervan, zou het best eens ter hand nemen.

Zie grotere foto op: www.standaard.be.